Hoe langer ik werk hoe meer ik door krijg hoeveel psychologie de praktijk in sijpelt. Dat kan ook niet anders als je met mensen werkt. Dat kan niet anders als mondziekte wordt veroorzaakt door ongezond gedrag. Dat kan niet anders als je goed probeert te samen te werken. En dat kan niet anders als je met jezelf werkt.
Zelfreflectie versus zelfverwijten
Om echt goed te worden in mijn vak vraag ik me na elke patiënt af of het beter had gekund. Wat heb ik ervan geleerd? Wat ging er goed en wat neem ik dus mee naar andere patiënten en wat kan ik juist beter niet meer doen. Of beter gezegd: hoe ga ik het de volgende keer anders doen. Een flink potje zelfkritiek dus. Het is heel eenvoudig om hierin te verzuipen en om door te schieten in irreële perfectie. Om kopje onder te gaan in je zelfreflectie omdat je blijft hangen in zelfverwijten.
Ongewenste uitschieters
Ik ben niet de enige die zo streng is op zichzelf. Heel veel mensen zijn perfectionisten en verwachten bovendien dezelfde inzet van anderen om hen heen. Die mensen irriteren zich op hun beurt aan die perfectionist en harde werkers. Die moet maar wat rustiger aan doen, want als diegene zo hard holt in het team dan moeten zij dadelijk ook. Ditzelfde gebeurt regelmatig tussen mij en mijn patiënten. Een herkenbare valkuil voor veel mondhygiënisten die gepassioneerd aan het werk zijn. Ze willen alles op de 0,01 mm goed hebben. Terwijl jij, de patiënt, het hele probleem niet ziet. Beide zijn ongewenste uitschieters.
Het niet zien van problemen is een probleem
Lees de zin nog maar eens. Het probleem daarvan is dat je namelijk ook niks gaat oplossen. Maar je gevoel komt wel steeds maar bovendrijven. Je voelt dat er iets niet goed is. We zijn alleen meesters geworden in dat gevoel onderdrukken. Daar speelt de handel geweldig goed op in. Hoeveel feel-good-producten bestaan er wel niet? Zeker nu theaters, bioscopen en cafés gesloten zijn en we maar met een beperkt aantal mensen thuis mogen zitten, maken we gebruik van deze producten. Denk aan Netflix, denk aan lekkere snacks, denk aan rookwaar en nog erger….drugs. En kunnen we ons straks nog wel in de hand houden als de horeca opengaat? Zijn we straks compleet kacheltje lam na een avondje de deur uit? Bij inperking van vrijheden lijken we opzoek te gaan naar andere vrijheden die niet zo goed voor ons zijn.
Balans
Al ontzettend lang zijn we als mensheid ons aan het bedenken wat nu eigenlijk wijs is. Heel erg sober leven of elke dag uit ons dak gaan? Veel filosofen hebben zich met deze vraag bezig gehouden en ook binnen religies wordt deze vraag vaak gesteld. In hoeverre mogen we onze behoeftes stillen? Worden behoeftes niet extra groot als we ze keer op keer gaan invullen. Verdwijnen behoeftes als we er geen antwoord op geven. En vooral: waar zit nu de balans? Hoe zorg je dat je de balans houdt?
De eerste stap
Als je het mij vraagt, ligt dit aan je bewustzijn. Bewustzijn is ook de eerste stap in gedragsverandering, bijvoorbeeld naar gezond gedrag zoals stoppen met roken, minderen met suiker en dagelijks tussen je tanden gaan schoonmaken. Je ongezonde gedrag is een gewoonte geworden maar waardoor is het ontstaan? Heel vaak zit hier emotie achter schuil. Emotie veroorzaakt door een bepaalde psychologische problematiek. Zo had ik laatst een patiënt die me trots vertelde gestopt te zijn met roken. Fantastisch natuurlijk en hij kreeg mijn compliment maar ik vroeg ook door. Is hij nu soms meer gaan snoepen? Zijn tandvleesontsteking was nu namelijk wel onder controle door het stoppen met roken maar nu zaten er ineens gaatjes….
Helpt het?
Hij was inderdaad meer gaan snoepen. Ik vroeg hem wat het snoepen hem bracht. Hij perste even op zijn lippen, keek omhoog en keek me toen weer aan. “Ik wil een leegte opvullen.” “Dus je eet je emotie weg?”, vroeg ik hem. Hij knikte. “En…? Helpt het? Of zit je nu nog meer met de gebakken peren?” Hij zei me dat het inderdaad niet hielp en dat hij nu flink was aangekomen. “Dus je doet iets wat je eigenlijk niet wilt en het helpt je ook nog eens niet. Dus wat is nu eigenlijk je probleem? Welke leegte probeer je op te vullen? Hoe ga je dat probleem nu eens echt aanpakken?” Zonder dat ik nu weet wat er nu precies speelt, had ik hem toch geholpen. Er ging een lichtje bij hem branden.
De oplossing
De keer erop dat ik hem zag vertelde hij me dat hij aan de slag was gegaan met zijn onzekerheid. “Telkens als mijn vriendin van huis was, greep ik naar het eten. Dat was een gewoonte geworden maar als ik goed naar mijn gevoel luisterde dan zaten daar gedachten aan vast. Het spookte door mijn hoofd dat mijn vriendin mij niet aantrekkelijk zou vinden en daarom dus van huis af gaat. Ik had ook meteen door dat dit natuurlijk echt niet waar is en dat ik er bovendien niet echt aantrekkelijker van werd als ik zo uitdijde en niet goed voor mezelf zorg. Online vond ik een manier om te mediteren waarbij ik als het ware mijn onzekerheid uitademde. Ook probeer ik mijn negatieve gedachtes om te zetten in kloppende en helpende gedachten.”
Kijk het beest in de ogen
Op het moment dat we een bepaalde ongezonde gewoonte en/of verslaving hebben en hiermee stoppen dan vervangen we dat vaak door iets anders wat minstens even ongezond voor ons lijf en geest is. Zolang we het beest in ons niet recht in de ogen kijken, blijven we onze strategie maar aanpassen naar iets dat nog zelfdestructiever is. Dus…wat is nou eigenlijk jouw probleem? Durf de confrontatie aan te gaan en pak je probleem aan voordat je dieper in je verslavingen wegzakt. Een verslaving is nooit de oplossing.
