Bij SOA (seksueel overdraagbare aandoeningen) denk je in eerste instantie vooral aan infecties aan de geslachtsdelen. Maar aangezien seksuele activiteit zich bij veel mensen niet beperkt tot de genitaliën, kunnen sommige van deze ziekten zich ook nestelen in de zachte weefsels van de mond. Omdat een SOA in je mond uiteraard invloed heeft op je mondgezondheid gaan we daar in dit artikel naar kijken.
Hoe worden SOA in de mond overgedragen?
SOA in de mond worden doorgaans overgebracht door contact met lichaamsvloeistoffen. Vaak gaat het dan om vloeistof uit zweren op de geslachtsorganen van een geïnfecteerde partner, die op het mondslijmvlies een gelokaliseerde infectie ontwikkelt. Andersom kunnen SOA ook worden overgedragen van de mond van een geïnfecteerde persoon naar de geslachtsdelen van zijn of haar partner. En dan is er ook nog mond-op-mond overdracht mogelijk tijdens het zoenen of het delen van een drankje.
Welke SOA kunnen de mond aandoen?
De meest voorkomende SOA in de mond zijn herpes, chlamydia, gonorroe en syfilis.
- Orale herpes is de meest voorkomende orale infectie. Je kunt je afvragen of het wel een SOA is, aangezien de meeste mensen als kind al geïnfecteerd worden door een kus van een ouder of familielid. Orale herpes, ook wel koortslip genoemd, is een terugkerende virale infectie. Kenmerkend zijn de met vloeistof gevulde kleine blaasjes rond de mond en op de lippen. Orale herpes wordt meestal veroorzaakt door een infectie met het herpes simplex virus type 1 (HSV1). Genitale herpes wordt veroorzaakt door het herpes simplex virus type 2 (HSV2) en dit is uiteraard wel heel duidelijk een SOA. Hoewel de twee meestal netjes verdeeld zijn, kunnen de twee virustypen door oraal-genitaal contact ook op de andere plaats terechtkomen.
- Het humaan papillomavirus (HPV) veroorzaakt genitale wratten en kan baarmoederhalskanker veroorzaken bij vrouwen en penis-kanker bij mannen. Het is een zeer veel voorkomend virus dat ook invloed op de mondgezondheid heeft. Besmetting via orale seks kan de kans op keelkanker verhogen. Uit een studie van het Cancer Prevention Research bleek dat mensen met een slechte mondhygiëne maar liefst 50% meer orale HPV-besmettingen hadden dan mensen met een goed verzorgde mond. Dit gold ook na correctie met andere risicofactoren van HPV-besmetting, zoals meerdere sekspartners. Onderzoekers vermoeden dat het door een slechte mondhygiëne het virus veel te gemakkelijk wordt gemaakt om het lichaam binnen te dringen, bijvoorbeeld via wondjes of ontstoken tandvlees.
- Chlamydia is een bacteriële infectie die tijdens onbeschermde seks kan worden overgedragen van de mond naar de geslachtsorganen of omgekeerd. Chlamydia is wijdverbreid en lastig te detecteren omdat de infectie bij bijna driekwart van de vrouwen en de helft van de mannen a-symptomatisch verloopt. Chlamydia in de mond is meestal helemaal niet symptomatisch. Dat betekent niet dat deze SOA onschuldig is. In een vroeg stadium kan chlamydia gemakkelijk en effectief worden behandeld met antibiotica. Onbehandeld kan de infectie zich uitbreiden. Via de geslachtsdelen kan het bij vrouwen leiden tot een ontsteking van de baarmoeder of eileiders en bij mannen kan het zich uitbreiden naar de urinebuis of de bijballen.
- Ook gonorroe, ook wel druiper genoemd, is een bacteriële infectie. De bacterie kan zich nestelen in de slijmvliezen van de vagina, urinebuis en anus, maar ook in de mond en keel. Behalve door genitale seks kun je besmet raken door orale seks, maar zelfs door huidcontact en voorwerpen. Hoewel genitale gonorroe door mannen meestal wel wordt opgemerkt, is dit bij vrouwen veel minder het geval en dat geldt zeker voor orale gonorroe. Maar 1 op de 10 mensen merkt de symptomen op. Het gevaar van orale gonorroe zit hem dan ook vooral in het overdragen op de genitaliën van de partner. Gonorroe wordt behandeld met antibiotica, hoewel de bacterie al resistent is tegen bepaalde antibiotica. Onbehandeld kan dit leiden tot ernstigere klachten, zoals bij vrouwen bekkenontsteking, onvruchtbaarheid en buitenbaarmoederlijke zwangerschap en bij mannen infecties van de prostaat en de bijballen.
- Ook syfilis is een bacteriële infectie. Deze wordt overgedragen via contact met zweren die kunnen voorkomen rond de geslachtsdelen, maar ook op de lippen of mond. De bacterie kan ook worden overgedragen via orale seks en veroorzaakt zweren op het mondweefsel die in een latere fase uitgroeien tot zachte gezwellen.
Wat zijn de symptomen van orale SOA?
Het klinkt allemaal niet prettig, maar toch is het goed om alert te zijn op symptomen. Die uiteraard hangen af van het type SOA, maar in het algemeen kunnen de volgende symptomen wijzen op een orale SOA:
- pijnloze zweertjes in de mond
- een vreemde wond of wondjes in de mondholte
- weefselbeschadigingen in en rond de mond
- een rode, pijnlijke keel en moeite met slikken
- ontstoken amandelen
- wondjes met witte of gele uitscheiding
- schimmelinfectie (candida)
- zwelling, verkleuring en wondjes op de tong
In die zin kan ook de tandarts of mondhygiënist je erop wijzen dat je mogelijk een orale SOA hebt en je doorverwijzen naar de huisarts. Andersom, als je weet dat je een orale SOA hebt, is het raadzaam om het hen te melden.
Maar vaak veroorzaakt een orale SOA helemaal geen merkbare symptomen. Het is dus belangrijk om op de hoogte te zijn van je eigen mondgezondheid en die van je sekspartners. Als je twijfelt kun je je bij de huisarts of de GGD laten testen.
De behandeling van orale SOA
Hoewel niet alle SOA te genezen zijn, zijn ze wel behandelbaar. Na een positieve test zal de huisarts of GGD je daarover informeren. De behandeling van orale SOA hangt af van het type en de ernst ervan. Bij een milde orale herpes zal een verdovend zalfje bij een uitbraak voldoende zijn, hoewel het virus tussen de uitbraken door slapend aanwezig blijft. Bacteriële infecties als gonorroe en chlamydia worden behandeld met antibiotica. Vaak volgt er ook nog een procedure om sekspartners in te lichten, zodat zij zich ook kunnen laten testen. Dit helpt om verdere verspreiding te voorkomen.
Orale SOA voorkomen
De enige manier om SOA te voorkomen is veilige seks en dat geldt ook voor orale seks, hoewel veel mensen hierbij de bescherming achterwege laten. Daarnaast blijkt een goede mondhygiëne de kans op infecties in de mond te verminderen en dat geldt eveneens voor SOA.
Een goede mondhygiëne is eigenlijk vanzelfsprekend en niet alleen om orale SOA te voorkomen. Het is belangrijk voor het behoud van je gebit, maar ook voor je algehele gezondheid. Het besef dat er verband is tussen de mondgezondheid en de algehele gezondheid wordt steeds groter.
Wat betreft orale SOA bleek in ieder geval bij het HPV dat goede mondhygiëne lijkt te voorkomen dat de mondweefsels in contact komen met het virus.
Kortom, redenen genoeg om je mondgezondheid optimaal te houden. Dat doe je door:
- Poets je tanden twee maal per dag gedurende 2 minuten.
- Gebruik bij voorkeur een elektrische tandenborstel en een goede tandpasta.
- Reinig dagelijks de ruimten tussen je tanden en kiezen met flosdraad of interdentale ragers.
- Reinig je je tong 1 keer per dag met een goede tongschraper of een speciale tong-borstel.
- Gebruik na afloop een goede mondspoeling.
- Ga minimaal één keer per jaar op controle bij de tandarts en laat één of twee keer per jaar een gebitsreiniging uitvoeren bij de mondhygiënist. Heb je klachten als kiespijn of tandvleesontstekingen, dan ga je tussendoor uiteraard ook naar de tandarts.
Het poetsen van je tanden of een mondspoeling direct voor of na orale seks geeft geen extra bescherming. Vooraf tanden poetsen en flossen wordt zelfs sterk afgeraden omdat er open wondjes kunnen ontstaan.
De juiste mondzorg-producten
Al doe je nog zo goed je best met tanden poetsen, flossen en mondspoelen, de samenstelling van de producten heeft eveneens een grote invloed op het behoud van je mondgezondheid. Kies voor tandpasta en mondwater die het natuurlijke evenwicht in de mondholte respecteren. Daarvoor moeten ze geen irriterende of bijtende ingrediënten bevatten als alcohol, chloorhexidine of SLS (Sodium Lauryl Sulfate). Er zijn tal van mondzorg-producten die effectief maar toch mild zijn, zodat ze het natuurlijke evenwicht in je mond niet verstoren. Je vindt de producten bij de Mondzorgzaak.
Tot slot
Een goede mondhygiëne kan een rol spelen in de preventie van een orale SOA, maar geeft uiteraard geen garantie. Merk je symptomen op die kunnen wijzen op een een orale SOA of twijfel je, laat je dan testen bij de huisarts of GGD.